ORTAHİSAR İLÇE SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

Genel olarak, beslenme ile ilgili konularda; başta bebek, küçük çocuk, kronik hastalıklara sahip olan (diyabet, hipertansiyon gibi) bireyler olmak üzere tüm topluma beslenme tedavisi danışmanlık ve izleme hizmetleri verilen yerlerdir. SHM'lerde verilecek  beslenme danışmanlığı hizmetinin Bakanlığımızca hazırlanan "Diyetisyenler İçin Hasta İzlem Rehberi Ağırlık Yönetimi El Kitabı" doğrultusunda planlanması uygun olacaktır. Beslenme danışmanlığında aşağıdaki hizmetler sunulur:

• Sağlıklı bireyler ve hastalar için yaş, cinsiyet ve özel diyet gerektiren durumlara göre (obezite, kronik hastalık gebeler, çocuklar, adolesanlar, yaşlılar vb.) klinik rehberlerden de yararlanarak  beslenme programları hazırlanıp danışmanlık, tedavi (tahlillerle değerlendirilmesi) ve izleme değerlendirme hizmetleri sunulur.
• Antropometrik ölçümlerle başvuranların kilo durumları değerlendirilir (sağlıklı bireyler de dâhil).
• Aile hekimi/hekim tarafından yönlendirilen kronik hastalığı olan bireylere bireysel danışmanlık ya da grup eğitimi yöntemleriyle sağlıklı beslenme eğitimi verilir.
• Topluma sağlıklı beslenme davranışlarının kazandırılması amacıyla bilgi, eğitim ve danışmanlık hizmeti verilir.
• Merkezin hizmet bölgesinde vatandaşların ihtiyaç ve sorunlarının belirlenmesi için tarama ve araştır­malar yapılır.
• Okul sağlığı çalışmalarına destek verilir.
• Birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında gerekli hallerde evde sağlık hizmetleri ve gezici sağlık hizmet sunumunda aktif rol alınır

Sağlıklı Hayat Merkezlerinde kronik hastalık yönetimindeki yaklaşım; ilgili tüm sağlık çalışanlarının (diyetisyen, psikolog, fizyoterapist, beden eğitimi ve spor öğretmeni, çocuk gelişimcisi ve sosyal hizmet uzmanı vb.) sundukları hizmetle bağlantılı olarak hasta ya da sağlıklı başvurana, talep olmasını beklemeksizin konuya ilişkin danışmanlık vermesi ve kronik hastalıkların yönetimine yönelik tavsiye ve motivasyon görüşmeleri yapılması şeklinde olmalıdır. Kronik hastalıkları bulunan bireylere uygulanması gerekli aşılar konusunda eğitim ve danışmanlık hizmeti verir, aşılama hizmeti sunar. Verilen aşılama hizmetinin aile hekimine bildirimini yapar.

Sağlıklı beslenme danışmanlığına ek olarak kronik hastalık yönetimi kapsamında verilecek danışmanlık hizmetleri:

Sağlıklı Yaşlanma Danışmanlığı

• Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve Uygulama Programı kapsamında yaşlılıkta sık karşılaşılan sorunlar, düşmenin önlenmesi, güvenli fiziksel çevre, depresyon, alzheimer ve demans önleme vb. yaşlıların yararlanacağı konularda farkındalık eğitimleri yürütülür.
• Yaşlının fiziksel ve ruhsal iyilik halini engelleyen fiziksel, psiko-sosyal, ailesel, kültürel faktörlerin or­tadan kaldırılması ve hizmet sunumuna etki eden engellerin ortadan kaldırılması için eğitim ve danışmanlık verilir.
• Yaşlının çevresinden sosyal destek alması amacı ile aile üyeleri arasında iletişimin düzenlenmesi, yaşamı kolaylaştırıcı önlemlerin alınması, ailenin ve diğer sosyal destek ağ bağlantılarını sağlanması için bilgilendirme yapılır.
• Yaşlının saygınlığını korumak, kendi kararlarını kendisinin vermesine yardımcı olmak, en üst düzeyde işlevselliğini sağlamak ve mümkün olduğu ölçüde içinde bulunduğu yaşam koşullarının iyileştirilmesi için bilgilendirme yapılarak gerekli koordinasyon sağlanır.
• Yaşlıların sağlıklı yaşlanmasını sağlanması amacı ile kurum ve kuruluşlar düzeyinde iş birliği ve savunuculuk çalışmaları yapılır.
• Aşılama hizmetleri konusunda eğitim ve danışmanlık verir, aşılama hizmetini sunar, aşı uygulamalarının aile hekimine bildirimini yapar.

 Sağlık Okuryazarlığı Okulu

Sağlık okuryazarlığı okulu kapsamında aşağıdaki çalışmalar yapılır:

• Kazalardan korunma eğitimleri
• Kronik Hava Yolu Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı, Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı, Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı, Türkiye Diyabet Programı, Kas ve İskelet Sistemi Hastalıklarının Önlenmesi ve Kontrolü Programı vb. kapsamında, bulaşıcı olmayan hastalıklar için sağlıklı bireylere risk gruplarına ve hastalara yönelik eğitimler ve farkındalık çalışmaları
• Sigara Bırakma Polikliniğinde görev yapan hekim ve yardımcı sağlık personeli tarafından ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği halinde tütün bağımlılığının önlenmesine yönelik bilgi, eğitim ve danışmanlık hizmetleri
• Şeker hastalığı, hipertansiyon ve bulaşıcı olmayan diğer hastalıklara yönelik hasta ve hasta yakını eğitimleri
• Hijyen eğitimi ve iç ortam hava kirliliği eğitimi
• Yara bakımına yönelik temel eğitimler (diyabetik ayak vb.)
• Bel-Boyun (Omurga) sağlığı ve özel gün ve haftalara yönelik farkındalık eğitimleri

Kronik Hastalıklar ve Yaşlı İzleminde Aile Hekimi ve SHM Rolü için tıklayınız.

Fiziksel Aktivite

Fizyoterapistlerden ilk değerlendirmeyi 30 dakikada, izlem değerlendirmesini de 10-15 dakikada yapması beklenmektedir.

Fiziksel Aktiviteye yönelik aşağıdaki görevler yerine getirilir:

• Sağlıklı bireylerde kişilerin fiziksel aktivitelerini düzenlemek ve hareket kabiliyetlerini arttırmak, sta­tik ve çalışma postür bozukluklarının oluşmaması için bireye özel fiziksel aktivite ve egzersiz programlarını planlamak ve uygulamak
• Aile Hekimlerince yönlendirilen ya da doğrudan başvuran kilo fazlası olan bireylerin fiziksel hareket danışmanlığını yapmak
• Egzersiz ve fiziksel aktivite alışkanlığının erken dönemde kazandırılması ve davranış değişikliği oluşturulması için çocukluktan yaşlılığa kadar tüm yaş dönemlerinde fiziksel aktivitenin önemi konusunda eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yapmak
• Büyüme çağı çocukları başta olmak üzere tüm yaş gruplarına Sağlıkla İlgili Fiziksel Uygunluk Kapasitesinin arttırılmasına yönelik egzersizleri öğretmek
• Engelli bireylere yönelik egzersizlerle yaşam kalitesini arttırmak
• Koruyucu ve destekleyici iyileştirme, cihaz ve teknolojilerinin kullanımına yönelik hasta ve ailesine eğitim vermek
• Takip programına alınan bireyler hakkındaki gerekli bilgileri yazılım vasıtası ile ilgili AH ile paylaşmak
• Vatandaşın ihtiyaç duyduğu konularda hizmet veren diğer danışmanlarla iş birliği yapmak

Ağırlıklı olarak kadınlar olmak üzere başvuran bireylere üreme sağlığı danışmanlığı ve uygulama hizmeti verilir. Bunların yanı sıra evlilik öncesi danışmanlığı ve düzenli olarak gebe bilgilendirme sınıfları eğitimleri de düzenlenir. Gerekirse bu konularda merkez dışında halk eğitimleri düzenlenebilir. Gebelik dönemi ile bebeklik ve çocukluk çağı aşılamaları konusunda eğitim verir.

Merkez büyüklüğü ve donanımı göz önüne alınarak kanser tarama, danışmanlık, eğitim faaliyetleri yürütülür. Bu faaliyetler için hedef nüfus göz önüne alınarak yıllık faaliyet planı hazırlanır. Hedef nüfusa yönelik; korunma ve erken tanı öncelikli olmak üzere grup ve birebir halk eğitimi çalışmaları yapılır. Aile hekimlerince yönlendirilen bireyler dışında hedef nüfusun taramalara etkin katılımı için aktif çaba sergilenir. Doğrudan iletişim araçları ve medya yoluyla vatandaş hizmete yönlendirilir. Danışmanlık hizmetleri KETEM'de toplu halde verilmekte olup birebir danışma için ortalama süre 15 dakikadır.

Tarama sonucu kanser tespit edilen vatandaşların bilgilendirilmesi ve desteklenmesi sürecine yönelik gerekli hassasiyet gösterilmelidir. Faaliyetlerin yürütülmesi esnasında kişisel verilerin gizliliğine azami saygı gösterilir. Gerektiğinde hasta ve hasta yakınlarına sosyal, ruhsal ve tıbbi konularda danışmanlık hizmeti sunulur.

Ulusal kanser tarama programı kapsamında 30-65 yaş aralığı arasındaki kadınlara rahim ağzı kanseri taraması, 40-69 yaş aralığındaki kadınlara meme kanseri taraması ve 50-70 yaş aralığındaki kadın ve erkeklere kalın bağırsak kanseri taraması yapılmaktadır.

Bireysel Psikososyal Danışmanlık/Aile Danışmanlığı

Bireysel psiko-sosyal danışmanlık/aile danışmanlığında bireyin ruhsal ve/veya fiziksel sağlık sorunları, evlilik veya çift ilişkisi, aile ve çocuklarla iletişim, iş veya okul yaşamı, özel yaşamı gibi konularda yaşanan psikolojik ve sosyoekonomik sorunların çözümü amacıyla gereken müdahaleler yapılır. Psiko-sosyal destek birimi personelinin (psikolog, sosyal çalışmacı ve çocuk gelişimci) psiko-sosyal danışmanlık hizmetleri hakkında detaylı bilgi almak için Ruh Sağlığı Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan ve 01.02.2019 tarih ve 23859870/279 sayılı yazısında yer alan “SHM Psiko-sosyal Destek Uygulamaları İş Akış Rehberine” bakılabilir.

• Bireyin sahip olduğu yetenek ve becerileri tanıyıp geliştirebilmesine yardım etmek
• Bireyin çeşitli alanlarda gelişimine ilişkin değişimlerini tanıması ve uyum sağlayabilmesine yardım etmek
• Bireyin istenmedik sonuçlara yol açabilecek duygu, düşünce ve davranışları tanımlayabilmesine yardım etmek
• Psiko-sosyal risk faktörleri (şiddet, istismar, aile içi ruhsal sorunlar, yoksulluk vb.) ile başa çıkmaya yönelik eğitim ve danışmanlık hizmeti vermek
• Davranışsal bağımlılıklar konusunda danışmanlık hizmeti vermek
• Obezite olgularında ve yeme bozukluklarında psikolojik danışmanlık hizmetleri vermek
• Tipik/atipik gelişim gösteren veya risk altında olan çocuklar ve ailelerine yönelik olarak gelişim değerlendirme, izlem ve danışmanlık hizmeti sunmak
• Kriz durumları yaşayan (ölüm, yas, boşanma, kadına yönelik şiddet, ihmal/istismar, afet, intihar gibi) birey ve aileye yönelik danışmanlık ve destek hizmetleri vermek
• Tedavi veya psikiyatrik bir değerlendirme gerektiren danışanları uygun kişi ve kurumlara yönlendirmek
• Danışanlar, hasta yakınları ve ekipteki tüm elemanlara insan ve davranışları hakkında kuramsal ve uygulamalı eğitimler vermek

Sosyal Çalışmalar

Sosyal çalışmalar ve toplumsal destek hizmetleri kapsamında aşağıdaki faaliyetler yürütülür:

• İhtiyaç duyan bireylere yönelik birey, aile, grup ve toplum düzeyinde sosyal hizmet müdahalesini gerçekleştirmek
• Merkezin hizmet bölgesindeki toplumun ihtiyaç ve sorunlarının belirlenmesi için çalışmalar yapmak
• Hizmet bölgesindeki çevresel kaynakları (sosyal, maddi, sağlık, spor vs.) araştırmak, ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla görüşerek il düzeyinde bir sosyal destek haritası çıkarmak
• Benzer durumdaki vatandaşlara yönelik grup odaklı sosyal hizmet uygulamaları gerçekleştirmek
• Sağlık hizmeti alan dezavantajlı hasta gruplarının ve yakınlarının yaşadıkları sosyal (ihmal ve/veya istismar ve aile içi şiddet vb.) ve ekonomik sorunlarının zamanında çözümlenebilmesi amacıyla uygun sosyal hizmet müdahalesini belirleyip uygulayarak bu konudaki çalışmalarını gerektiğinde SHM içindeki ve dışındaki birim ve yetkililerle paylaşmak
• Uyuşturucu kullanan kişilerin ve yakınlarının yaşadıkları sosyal (ihmal ve/veya istismar ve aile içi şid­det vb.) ve sosyoekonomik sorunlarının zamanında çözümlenebilmesi amacıyla uygun sosyal hizmet müdahalesini belirleyip uygulayarak konudaki çalışmalarını gerektiğinde SHM içindeki ve dışındaki birim ve yetkililerle paylaşıp tedavi, rehabilitasyon veya diğer uygun kurum kuruluşlara yönlendirmek ve takibini sağlamak
• Bölgesindeki uyuşturucu madde kullanan kişilerin uygun hizmete yönlendirilesini sağlamak için çalışmalar yapmak, ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte bölgesinde yaşayan riskli gruplara yönelik önleme çalışmaları yapmak ve ilgili sağlık kuruluşuna uyuşturucu ile ilgili yapılacak çalışma ve projelere destek olmak

Psikososyal Destek Genel İş Akış Şeması

İlk başvurular:

SHM Psikososyal Destek Birimlerine yapılacak ilk başvurular tercihen hasta kayıt personeli tarafından ele alınmalıdır. 0-8 yaş arasındaki danışanlar ilk görüşme için mutlaka çocuk gelişimciye yönlendirilmelidir. Bu yaş grubunun dışındaki başvurularda, personelin randevu çizelgesine uygun şekilde danışan ilk beyan ettiği soruna göre ya da tercih ettiği personele yönlendirilmelidir. Görüşmeyi yapan danışman vakanın değerlendirmesini yaparak sorun durumuna göre vakanın kim tarafından izlenmesi gerektiğine karar vermeli ve gerekiyorsa vakayı bilgilendirerek ilgili danışmana yönlendirmelidir. Örneğin sosyal hizmet uzmanına ilk başvuruyu yapmış anneyle görüşmede, çocuğunun gelişimi ile ilgili değerlendirme ve desteğe de ihtiyacı olduğu tespit edilirse vaka çocuk gelişimciye yönlendirilmelidir. Eğer aynı vakada sosyal sorunlar mevcutsa bu sorunlar sosyal çalışmacı tarafından ele alınmalıdır. Aynı şekilde bu vakada psikolojik bir değerlendirme yapılması gerekiyorsa psikoloğa yönlendirilmeli ve psikopatoloji şüphesi oluşursa psikiyatri uzmanına sevki gerçekleştirilmelidir. Tüm yönlendirmeler ve danışmanlık planı vaka ile konuşulmalıdır.

Danışmanlık planı yapıldıktan sonra danışman başvuru sahibinin bilgilendirilmiş onamını (Ek 1) mut­laka almalıdır (Çocuk değerlendirme ve izlemi için EK 2’deki aile onam formu kullanılmalıdır). Eğer birden fazla seans süresince danışmanlık verilecekse randevular danışanla birlikte mümkünse önceden ayarlanmalıdır. Bireysel görüşmeler 15 ila 45 dakika sürebilir. İlk görüşmelerde bu süreler 90 dakika kadar uzayabilir. Aile görüşmelerinin 45 ila 90 dakika arasında sürmesi beklenmektedir.

Bireysel Görüşmeler:

SHM’lerdeki psikososyal hizmet alanlarına giren bireysel danışmanlıklar danışanın sorun alanına göre uygun meslek elemanı tarafından yürütülür. Psikolojik değerlendirme psikolog, sosyal ve ekonomik değerlendirme sosyal çalışmacı, gelişim değerlendirmeleri ise çocuk gelişimci tarafından yapılır. Bireysel görüşmeler esnasında SHM’deki diğer psikososyal destek personelinin alanına giren, SHM içindeki diğer birimleri ilgilendiren, tanı ve tedavi gerektiren ve/veya diğer kurum ve kuruluşları ilgilendiren sorunların ilgili kişi ya da kurumlara yönlendirmesinin yapılması gerekmektedir. İlgili kişi ya da kurumlara yönlendirilen ve buralarda işlemi başlatılan vakalar istekleri halinde danışman tarafından görüşmelere devam edebilir. Psikiyatrik tanı ve tedavi için yönlendirilen olgular, tanı konulduktan ve tedavisi düzenlendikten sonra (mümkünse danışman tarafından hekimle iletişimde olunarak) SHM’deki danışmanı ile görüşmelerine devam edebilir.

Aile görüşmeleri:

SHM’lerdeki psikososyal hizmet alanlarına giren ve ailenin bir sistem halinde ele alınması gereken durumlarda aile görüşmelerini tüm psikososyal destek elemanları (psikolog, sosyal çalışmacı ve çocuk gelişimci) yapabilir. Bu görüşmelerde asıl nokta her meslek elemanının aileyi kendi mesleki bakışında ele almasıdır. Ailenin sistemik olarak ele alınması gereken durumlarda aile danışmanlığı konusunda eğitimli ve donanımlı olan personelin aileyi görmesi daha uygundur. Aile görüşmesini yürütmeyi engelleyecek bireysel ruhsal problemler durumunda sosyal çalışmacı ve çocuk gelişimci tarafından psikoloğa yönlendirme yapılmalı, psikolog tarafından yapılacak psikolojik değerlendirme sonrası psikopatoloji şüphesi oluşması durumunda vaka psikiyatri uzmanına sevk edilmelidir. Psikolojik değerlendirme ve psikiyatri uzmanı muayenesinin sonucuna göre psikolog ve diğer meslek elemanları bireysel ve/veya aile görüşmelerini nasıl yöneteceklerine danışanların da onayı alınarak birlikte karar vermelidir.

Ağır Ruhsal Bozukluklarda Zorunlu Tedavi Süreci:

Ruhsal bozukluk şüphesi olan kişiler mutlaka uzman hekime yönlendirilmeli ve takip edilmelidir. Eğer psikotik bozukluk tanısı aldıysa ildeki en uygun Toplum Ruh Sağlığı Merkezi hakkında hasta ve aile bilgilendirilmeli ve yönlendirilmelidir. Ruhsal bozukluğu/hastalığı olan kişilerin yakınlarına yapılacak en önemli destek hastalık ve teda­viler hakkındaki psiko eğitimlerdir. Hastalığı, hastalık sürecini, tedavilerin etki ve yan etkileri hakkında bilgi ve farkındalıkları arttıkça hastaya yaklaşımları daha olumlu olmakta, kendilerini daha az çaresiz hissetmekte ve yapabilecekleri hakkında daha fazla bilgiye sahip olmaktadırlar. Ayrıca benzer özellikteki hasta yakınlarından oluşturulmuş grup çalışmaları hasta yakınlarının bu süreçle başa çıkmasında etkili olabilmektedir.

Acil Durumlar:

Hastaların alevlenme dönemlerinde ve/veya kendisi ve çevresi için risk oluşturduğu acil hallerde 155 ve 112 aranmalıdır. 112 kollukla birlikte olay yerine geldiğinde eğer hasta kişi hastaneye gitmeyi kabul ederse 112 tarafından hastaneye sevki sağlanır. Hastanın tedaviyi kabul etmediği ve olay yerinde ken­disi ve çevresi için tehlike oluşturmadığı durumlarda Türk Medeni Kanunu’na göre zorla sevki yapıla­maz. Hastalığı nedeniyle tedaviyi kabul etmeyen ancak ayaktan veya yatarak tedavi edilmesi gereken hastalar için birinci dereceden yakını tarafından (kimsesizse Resmi Kurumlar tarafından) Sulh Hukuk Mahkemelerinden zorunlu muayene ve/veya tedavisi kararı çıkartılması gerekir. Aynı zamanda hasta için Mahkemelerce vasi tayin edilmesi acil hallerde vasisinin hasta yerine karar vermesini sağlayabilir. Aileler veya hasta yakınları Sulh Hukuk Mahkemeleri, Cumhuriyet Başsavcılığı ve kolluk güçleri hakkında bilgilendirilmelidir.

Çocuk ve Ergen Sağlığı Danışmanlığı kapsamında aşağıdaki faaliyetler yürütülür:

• 0-18 yaş arası tipik/atipik gelişim gösteren veya risk altında olan çocuklar ve ailelerine yönelik olarak gelişim değerlendirme, izlem ve danışmanlık hizmeti sunmak
• Gerekli durumlarda birimde bulunan diğer meslek elemanları ve/veya ilgili kurum ve kuruluşlar ile işbirliği halinde ev ziyaretleri gerçekleştirerek, gelişim değerlendirme, izlem ve danışmanlık hizmetleri sunmak ve ihtiyaçlar doğrultusunda diğer destek hizmetlerinin sunulmasını sağlamak
• Gebelik döneminden itibaren anne-babalara yönelik eğitimler (aile eğitim programları/anne-baba okulu/ gebe sınıfı vb.) düzenlemek ve destek programları kapsamında planlanan hizmetleri (gelişimi destekleyici ebeveynlik beceri ve davranışları) sunmak

Hizmet bölgesinde bulunan okulların rehberlik servisleri ile işbirliği yapmak, ailelerin ve çocuk ala­nında çalışan meslek elemanlarının (öğretmen, ebe, hemşire vb.) gereksinimleri doğrultusunda eğitimler, grup çalışmaları vb. düzenlemek.

A- Sigara Bırakma Polikliniği Hizmetleri

Sağlıklı Hayat Merkezi bünyesindeki bu poliklinik,  “Tütün Bağımlılığı Tedavi ve Eğitim Birimleri Hakkında Yönetmelik” kapsamında hizmet sunar. Bu yönetmelik gereği, sağlık, sosyal ve ekonomik açıdan zararlı olan tütün ve tütün ürünleri hakkında halkın bilinçlendirilmesi faaliyetlerini yürütür. Sigara kullanan ve bırakmak isteyen vatandaşların başvurularını değerlendirir ve bilimsel geçerliliği olan tedavi protokollerine göre tedavi ve eğitimlerinin yapılmasını sağlar.  Bu poliklinikte hizmet sunacak hekimin “Tütün Bağımlılığı Tedavi ve Eğitim Birimleri Hakkında Yönetmelik” kapsamında düzenlenen uzaktan ve yüz yüze eğitimi başarıyla tamamlamış olması ve katılım belgesine sahip olması gerekmektedir.

 Sigara Bırakma Polikliniğinde sunulacak hizmetler kapsamında aşağıdaki iş ve işlemler yürütülür:

• Sigarayı bırakmak için ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı aracılığıyla randevu alan veya polikliniğe doğrudan başvuran kişilerin değerlendirilmesi kapsamında her başvuran için en az 20 dakika süre ayrılır.
• Hastayla yapılan ilk görüşmede kişinin anamnezi alınır, Fagerstrom Bağımlılık Testi uygulanarak kişinin bağımlılık düzeyi belirlenir, fizik muayenesi yapılır ve tüm bulgular Tütün Bağımlılığı Tedavisi ve İzlem Sistemi’ne (TUBATİS) Yapılan karbonmonoksit (CO) ölçümü ve ihtiyaç duyulan diğer tetkiklerin değerlendirilmesi sonucunda kişinin psikososyal destek tedavisi ve uygun olgularda psikososyal destek tedavisine ilave farmakolojik tedavisi planlanır.
• Tedavisi başlanan her hastanın onam vermesi halinde ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı aracılığıyla belli periyotlarda geri dönüş aramaları yapılarak izlemi sağlanır. ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı tarafından hasta için belirlenen sigara bırakma gününden sonraki 7. günde,  ayda,  2.ayda, 3.ayda, 6.ayda ve 12.ayda hasta aranır ve sigarayı bırakma süreci izlenir.

Ayrıca Sigara Bırakma Polikliniği hekimi tarafından da ilk 15 günde en az bir kez, 3 aya kadar ayda 1 kez, yıl sonuna kadar 3 ayda bir 1 kez olacak şekilde yüz yüze görüşme için de çağrılır ve kişinin izlemi yapılır.

• Sigara bıraktırma hizmetlerini rehberlere uygun olarak sunar,
• Bilimsel geçerliliği olan tedavi protokollerine göre hastalara tedavi uygular, hastaları tıbbi yönden izler, tedavi seansları ile ilgili hastanın dosyasına gözlem notlarını kaydeder,
• Sigara bırakma sürecinde hastaya psiko-sosyal destek sağlar,
• Halk eğitimlerinde ve toplu yaşam alanlarında belirlenmiş program kapsamında çalışmalarda yer alır,
• İlde yürütülecek sigara bırakma kampanyalarına katkı sağlanır.

B- Uyuşturucu Kullanan Kişilere ve Yakınlarına Danışmanlık

Bu danışmanlık biriminde, uyuşturucu kullanan kişilerin ve yakınlarının yaşadığı biyo-psiko-sosyal sorunların çözümü amacıyla müdahalelerde bulunulur. Bu kapsamda ileri tedavi hizmetlerine ihtiyacın olması hallerinde ya da sosyal, ekonomik, hukuki veya güvenlikle ilgili konularda destek alınması gerektiği düşünüldüğünde danışmanlık verilen kişinin uygun dış kurumlara yönlendirmesi sağlanır. Benzer şekilde danışmanlık verilen kişinin ihtiyaç duyduğu diğer konularda, sağlıklı hayat merkezinde hizmet sunan ilgili diğer danışmanlık birimleriyle iş birliğine geçilmesi sağlanarak sorunların çözümü için gerekli müdahaleler yapılır. Böylece kişi ve yakını için vaka değerlendirme ve izlem süreci başlatılır. 

Uyuşturucu kullanan kişi ve yakınlarına verilen danışmanlık hizmeti kapsamında aşağıdaki iş ve işlemler yürütülür:

• Sağlıklı Hayat merkezlerine doğrudan başvuran veya ALO 191 Uyuşturucu İle Mücadele Danışma ve Destek Hattı aracılığıyla randevusu alınan ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarından yönlendirilen kişilere alkol ve bağımlılık konularında danışmanlık hizmeti vermek
• Uyuşturucu kullanan kişiyi ve yakınlarını gerektiğinde evinde veya işyerinde ziyaret ederek bundan sonraki sürecin nasıl yürütülebileceğine ilişkin bilginin verilmesini ve gerekli müdahalenin yapılmasını sağlayacak Uyuşturucu ile Mücadele Psikososyal Müdahale Ekibi’ni danışmanlık merkezinde görevli sosyal çalışmacı, psikolog, o bölgede bulunan karakolda eğitim almış kolluk personeli ve AÇSHB’ye bağlı taşra teşkilatı personelinin katılımıyla oluşturmak
• Uyuşturucu kullandığı kolluk birimlerince tespit edilen ve sağlıklı hayat merkezindeki danışmanlık biriminden randevusu alınan kişinin ve yakınının randevu tarihinde merkeze gelmemesi halinde oluşturulan uyuşturucu ile mücadele psikososyal müdahale ekibi tarafından kişi ve yakınını evinde veya işyerinde ziyaret etmek
• Kişinin bundan sonraki tedavi ve sosyal uyum süreçlerini planlayabilme adına risk faktörlerine, ihtiyaçlarına ve kişisel özelliklerine dair her türlü bilgiyi, kişiden veya yakınından veya ihtiyaç duyulması halinde yakınının yönlendireceği diğer üçüncü şahıslardan almak
• Uyuşturucu bağımlısı kişiler ve/veya yakınlarıyla ihtiyaçlarına göre bireysel görüşmeler yapmak (bağımlılık, tedavi süreci hakkında bilgilendirme, motivasyonel görüşme, problem çözme becerisini geliştirme, kayma/ yeniden başlamanın önlenmesine yönelik görüşmeler vb.), grup eğitimleri düzenlemek, uyuşturucu bağımlısı kişileri tedavi, rehabilitasyon veya diğer uygun kurum kuruluşlara yönlendirmek ve takibini sağlamak
• Bölgesindeki uyuşturucu madde kullanan kişileri hizmet almaya yönlendirmek için çalışmalar yapmak, ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte bölgesinde yaşayan riskli gruplara yönelik önleme çalışmaları yapmak ve ilgili sağlık kuruluşunda uyuşturucu ile ilgili yapılacak çalışma ve projelere destek olmak
• Uyuşturucu kullanan kişinin ailesinin/yakınının tek başına SHM’ye gelmesi halinde kullanıcı kişi ile nasıl iletişime geçileceği, iletişimi düzeltmek adına neler yapılabileceği konusunda motivasyonel görüşme yapmak ve kişinin yakınını aile eğitimi ve müdahale programına (iletişim, çocuğun gelişim süreçleri ve ailenin sorumlulukları, ailede meydana gelmiş travmaya bağlı psikiyatrik problemlerin tespiti ve tedavisi, öfke kontrolü ve stres yönetimi, sınır koyabilme, ikna yöntemleri vb.) almak.
• Uyuşturucu kullanan kişinin tedavi olması konusunda yakını tarafından ikna edilememesi ve tedavi için başvurmaması halinde; kullanıcı saldırgansa ve kendine ya da aileye yönelik tehdit oluşturacak davranışlar sergiliyorsa aileye zorunlu tedaviye yönelik bilgi verilerek gerekli işlemleri başlatmaları için yönlendirme yapmak (Sulh Hukuk Mahkemesine müracaat vb.).
• Danışmanlık merkezi sorumlu hekimi başkanlığında her ayın 3. Haftası Çarşamba günü bölge sınırları içerisindeki tedavi merkezi sorumlu hekimi, kolluk, GSB, AÇSHB, Diyanet, Adalet, Belediye temsilcileri ile vaka değerlendirme ve koordinasyon toplantısı organize ederek hizmet sundukları kişilerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik koordinasyonu sağlamak. Koordinasyon toplantısında alınan kararların il/ilçe koordinasyon kurullarına sunulmasını üzere bir rapor hazırlamak ve İl/İlçe Sağlık Müdürlüğüne iletmek.
• SHM’ye müracaat eden kişilerin durumuyla alakalı 15 günde bir ilgili kurumlarla vaka görüşmesi ve vaka toplantısı yapmak. Bu doğrultuda ihtiyaçları karşılamak.
• Vaka izlem sürecinde sunulan hizmetin değerlendirilmesi amacıyla her 15 günde bir ALO 191 tarafından yapılan aramalar sonucunda tespit edilen aksaklık ve eksiklikleri gidermek.

Koruyucu ağız ve diş sağlığı hizmetleri; toplumda ağız ve diş sağlığı bilincinin geliştirilerek herkesin kendi sağlığını koruma noktasına gelmesini, koruyucu diş hekimliği uygulamalarının bir yaşam tarzı olarak kabul görmesinin sağlanmasını, ülke bazında var olan koruyucu ağız ve diş sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesi suretiyle diş çürüğü ve diş tedavisi oranının en aza indirilmesinin sağlanmasını amaçlar.

Koruyucu Ağız ve Diş Sağlığı hizmetleri kapsamında aşağıdaki hizmetler sunulur:

• Sağlıklı bireylere, dişleri çürümeden, hatta dişleri çıkmadan ulaşılır.
• SHM’ye başvuran bireyler ağız ve diş sağlığı ve korunması konusunda bilgilendirilir, farkındalık oluşturulur.

Bilgilendirme asgari aşağıdaki hususları içermelidir:

• Çürük ve periodontal (diş eti ve hastalıkları) hastalığa neden olan etkenler açısından bilgilendirilir, (Hamile adayları, hamileler, ebeveyn, yaşlılar, engelliler, bebekler ve çocuklar)
• Sık görülen sistemik hastalıkların( diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, kanser, kronik obstüktif akciğer hastalıkları, vb.) ağız hastalıkları ile ortak olan risk faktörleri (diş eti hastalıları, diyet, tütün kullanımı, aşırı alkol tüketimi) hakkında bilgilendirir ve eğitim verir,
• Mekanik (diş fırçalama, diş ipi kullanımı) ve kimyasal plak uzaklaştırma yöntemleri (Ağız bakım/çalkalama suyu, gargara vb.) hakkında bilgilendirir,
• Florür ve klorheksidin içeren preparatlar (diş macunu, gargara vs) önerir.
• Ebeveynleri okullarda uygulanan koruyucu florür uygulamaları hakkında bilgilendirir ve teşvik eder,
• Ağız sağlığının genel sağlık üzerine, genel sağlığın da ağız sağlığı üzerine etkisi hakkında bilgilendirir.
• Ebeveynlere, bebeklerinin ve kendilerinin ağız temizliğini etkin bir şekilde sağlayabilmeleri için detaylı ve uygulamalı (çene maketi/modeli) ağız hijyeni eğitimi verir,
• Plak boyayıcı ajanlarla ağızdaki mevcut plak hastalara gösterilir ve uygun diş fırçalama yöntemi öğretilir, gerekli ise diş plağı polisaj işlemi ile uzaklaştırılır.
• Bebeğin ve/veya çocuğun ilk diş hekimi muayenesinde ağız ve diş sağlığının detaylı olarak değerlen- dirilerek koruyucu uygulama ve kontrol randevularını planlar,
• Diş çürüğünü önlemek için topikal florür (jel, cila), pit ve fissür örtücü (invaziv olmayan) uygulanır.
• Yetişkinler için verilecek ağız ve diş sağlığı hizmeti ile ağız ve diş sağlığının detaylı olarak değerlendirilerek koruyucu uygulama ve kontrol randevuları planlanır,
• Öğrenci, öğretmen ve velilere yönelik farkındalık eğitimleri yapılır.
• Öğrencilerin ağız diş muayenelerini gerçekleştirir
• %50’sinden fazlasında daimi dişlenmenin başlamış olması nedeniyle, 60 ayını doldurmuş anasınıfı öğrencilerinden başlanarak, her yıl sisteme dâhil olan öğrencilere ilkokul 4. sınıfın sonuna kadar yılda iki kez, florürlü vernik uygulanması,
• HSYS’ye verilerin kaydedilmesidir.
• SHM’ye başvuran kişilere, koruyucu ağız ve diş sağlığı hizmetleri verilir, tedavi gereksinimi durumunda ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilir.

0-1 Yaş

• Detaylı extraoral (vermillon hattı, komissuralar ve dudak, yanak,çiğneme kasları) ve intraoral (bukkal mukoza, sulkuslar, ağız içi mukoza, ağız tabanı, dil frenilumu) muayene yapılması,
• Beslenme, ağız hijyeni ve zararlı habitüel alışkanlıklar (parmak emme, dil itme vb.) hakkında ebeveyn bilgilendirmesi
• Büyüme gelişimle ilgili ya da herhangi bir patolojik durum varlığında kişinin ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi
• Periyodik muayene aralıklarının belirlenmesi.

1-2 Yaş

• 0-1 yaş aralığındaki tüm değerlendirmelerin tekrar edilmesi
• Beslenme alışkanlıklarının uygunluğunun değerlendirilmesi
• Florürün çürük önleme açısından etkinliği hakkında bilgilendirme
• Çürük risk değerlendirmesine göre florür vernik uygulama sıklığına karar verilmesi (çürük riski yüksekse 3 ayda bir uygulanması uygundur.)

2-6 Yaş

• 1-2 yaş aralığındaki prosedürlerin her 6 ayda bir uygulanması
• Kişinin oral hijyen durumuna göre uygun oral hijyen eğitiminin verilmesi ve eksikliklerin giderilmesi
• Diş plağı varlığında uygun yöntemle uzaklaştırılması
• Gereken durumlarda invaziv olmayan pit-fissur örtücü uygulanması
• 6 ay aralıklarla flor vernik uygulanması
• Muayene sırasında tespit edilen diş çürüklerinin ve zararlı habitüel alışkanlıkların varlığında ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi
• Konuşma ve büyüme gelişim yönünden değerlendirme yapılması

6-12 Yaş

• 2-6 yaş aralığındaki prosedürlerin her 6 ayda bir tekrarlanması
• Çenelerin ve dişlerin malokluzyon yönünden değerlendirilmesi (maksiller darlık, diş çapraşıklıkları ve diastema varlığı vb.) gerekli durumda ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi
• Dişlerin erüpsiyon gecikmesi, şekil ve sayı anomalileri yönünden değerlendirilmesi gerekli durumda ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi
• Diş plağı varlığında diş plağı varlığında uygun yöntemle uzaklaştırılması
• Gereken durumlarda invaziv olmayan pit-fissur sealant uygulanması
• Oral hijyen durumunun değerlendirilmesi ve gerekli görülürse oral hijyen eksikliklerinin giderilmesi,
• 6 ay aralıklarla flor vernik uygulanması

12 Yaş ve üzeri

• 6-12 yaş arasında uygulanan prosedürlerin her 6 ayda bir tekrarlanması
• Geç adölesan dönemde 20 yaş dişlerinin durumunun değerlendirilmesi için ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi

Hamileler

• Hamilelik döneminde fizyolojik olarak görülen hormonal değişikliklerin ağızdaki etkileri hakkında hamilelerin bilgilendirilmesi,
• Yeterli oral hijyen için gerekli ilave bilgilendirmelerin yapılması (yumuşak fırça kullanımı vb.)
• Gerekli durumlarda hangi zaman aralığında diş tedavisi yaptırabileceği hakkında bilgilendirme yapılması

Kronik Hastalıkları Olanlar

• Kronik hastalığı (diyabet, hipertansiyon, astım, böbrek hastalığı vb.) olan bireylere, bu hastalıkların ağız içindeki belirtileri ve ağız sağlığına etkisi ile ağız sağlığının bu hastalıklar ile olan ilişkisi hakkında bilgilendirme yapılması
• Mevcut kronik hastalığa göre uygun oral hijyen eğitiminin verilmesi
• Tedavi gerektiren durumlarda kişilerin ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi

Yüksek Riskli Hastalıkları Olanlar

• Anestezi ve cerrahi uygulamalar yönünden yüksek riskli hastaların (Kardiyovasküler hastalığı olanlar, kalp ve böbrek yetmezliği olanlar kalp kapak hastalığı olanlar, kan sulandırıcı kullananlar vb.), bu hastalıkların ağız sağlığı ile ilişkileri hakkında bilgilendirilmesi ve fokal enfeksiyon odağı olabilecek dişler yönünden değerlendirilmesi için ikinci ya da üçüncü basamak sağlık kuruluşuna yönlendirilmesi.

Her kadının gebelik, doğum, yenidoğan bakımı ve üreme sağlığı konusunda yeterli eğitim ve bilgi alma hakkı vardır. Anne adayını gebelik döneminde bilgilendirmek bir annelik hakkı olarak değerlendirilmelidir.

Programın amacı; tüm gebelerin, doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası konularında bilgi sahibi olmalarını, bilgilerinin güncellenmesi ve bilinçli doğum yapmalarını sağlamaktır. Anne adaylarına normal doğum eylemi, ağrı yönetimi ve yeni rollerini benimsemesi konusunda bilgi ve beceri kazandırılmaktır.

Gebe ve gebeye doğumda eşlik edecek yakınlarının;

• Gebelik ve doğumun fizyolojik bir süreç olduğu, fizyolojik ve psikolojik değişiklikleri,
• Gebelik ve doğum sürecinde eş ve yakınının desteğinin önemi,
• Doğumun evreleri,
• Doğum ağrısıyla ilaçsız baş etme yöntemleri,
• Gebelik, doğum ve doğum sonu dönemde yaşanabilecek sorunlar ve erken tanısı,
• Gebelikte tehlike işaretlerini ve acil durumlarda izlenecek yollar,
• Normal doğumun anne ve bebek açısından yararları,
• Lohusalık süreci,
• Doğum sonrası kullanılabilen üreme sağlığı yöntemleri ve yenidoğan bakımı konularında bilgilendirilmesi hedeflenmiştir.

Gebeler; bu konularda yeterli bilgiyi ilçelerindeki İlçe Sağlık Müdürlüklerindeki, Toplum Sağlığı Merkezlerindeki ya da Sağlıklı Hayat Merkezlerindeki Gebe Bilgilendirme Sınıflarından alabilirler. Ayrıca gebeler; hastanelerdeki Gebe Okulları ile Doğuma Hazırlık ve Danışmanlık Merkezleri’ndeki gebe eğitimi hizmetlerinden faydalanabilirler.